SΟS για τον βυθό του ανατολικού Αιγαίου

Τα σύγχρονα αλιευτικά εργαλεία προκαλούν τεράστιες καταστροφές στα θαλάσσια λιβάδια, ενώ η ανεξέλεγκτη οικιστική ανάπτυξη στα νησιά διαβρώνει την παράκτια ζώνη

Εκτεταμένη υποβάθμιση των θαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας, σημαντικές εκτάσεις υποβρύχιας ερημοποίησης αλλά και μείωση του πληθυσμού των ρινοδέλφινων καταγράφει στο ανατολικό Αιγαίο ωκεανογραφική έρευνα του Ινστιτούτου Θαλάσσιας και Περιβαλλοντικής Ερευνας Αιγαίου «Αρχιπέλαγος» σε συνεργασία με το Τμήμα Θαλάσσιων Επιστημών του πανεπιστημίου του Κάρντιφ της Ουαλίας.

Οι 65 επιστήμονες, ερευνητές και φοιτητές ειδικευμένοι στην επιστήμη της θαλάσσιας βιολογίας και γεωγραφίας ανίχνευσαν τις δραστικές αλλαγές που έχουν υποστεί οι θαλάσσιοι οικότοποι στο ανατολικό Αιγαίο και προειδοποιούν για την αναγκαιότητα εφαρμογής μέτρων αειφόρου διαχείρισης της αλιείας στην περιοχή.

Εμφανή τα σημάδια που δείχνουν την υποβάθμιση στον βυθό Οι μελέτες και οι αναλύσεις, που διήρκεσαν μία εβδομάδα, κάλυψαν το ωκεανογραφικό πεδίο μεταξύ Σάμου - Φούρνων - Αγαθονησίου. Με τρία σκάφη και σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία (σόναρ, υποβρύχιες κάμερες υψηλής ευκρίνειας) χαρτογραφήθηκε η υφιστάμενη κατάσταση των θαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας και των υφάλων ροδοφυκών (τραγάνας). Καταγράφηκαν σημαντικές εκτάσεις από τους παραπάνω οικοτόπους, οι οποίες όμως χαρακτηρίζονταν από εκτεταμένη υποβάθμιση.

Ευθύνες

Την ευθύνη για αυτήν την κατάσταση -όπως τονίζει το «Αρχιπέλαγος»- έχουν η ανεξέλεγκτη αλιευτική δραστηριότητα και η διάβρωση της παράκτιας ζώνης, η οποία με τη σειρά της οφείλεται στην ανεξέλεγκτη οικιστική ανάπτυξη των παράκτιων περιοχών και στις δασικές πυρκαγιές.

Οπως εξηγούν οι ειδικοί, τα συρόμενα αλιευτικά εργαλεία προκαλούν μη αναστρέψιμες καταστροφές στα παραγωγικά θαλάσσια οικοσυστήματα, ενώ τόνοι χώματος καταλήγουν μέσω της διάβρωσης συχνά στη θάλασσα και καλύπτουν τα λιβάδια μετατρέποντάς τα σε λασπότοπους.

«Η υποβάθμιση είναι εντονότερη στα ρηχά νερά, που είναι και τα πλέον παραγωγικά, αφού εκεί αναπτύσσονται τα νεαρά ψάρια και τα ασπόνδυλα», σημειώνει ο διευθυντής του Ινστιτούτου, Θοδωρής Τσιμπίδης, προσθέτοντας πως «ακόμη και σε 40 μέτρα βάθος, εντοπίσαμε μεγάλες ζημιές, που πιθανότατα προέρχονται από συρόμενα αλιευτικά εργαλεία. Εκεί θα χρειαστούν 100 χρόνια ή και περισσότερα για να ανακάμψει το οικοσύστημα, αφού οι φωτοσυνθετικές διαδικασίες σε αυτά τα βάθη είναι πολύ αργές». Σε βάθη μεγαλύτερα των 100 μ. η υποβάθμιση ήταν μικρότερη.

«Η Ποσειδωνία, ενδημικό είδος της Μεσογείου, δημιουργεί πυκνά υποβρύχια λιβάδια, που αποκαλούνται και δάση της θάλασσας. Παράγει τροφή και προσφέρει καταφύγιο σε περισσότερα από 300 είδη φυκών και 1.000 είδη ζώων», εξηγεί η υδροβιολόγος και συντονίστρια επιστημονικής έρευνας του «Αρχιπελάγους», Αναστασία Μήλιου.

Στην ανατολική Μεσόγειο εντοπίζονται τα τελευταία εναπομείναντα μεγάλης έκτασης λιβάδια, αφού στη δυτική Μεσόγειο έχουν σε μεγάλο βαθμό συρρικνωθεί. «Τα λιβάδια Ποσειδωνίας είναι σημαντικά όχι μόνο για την αλιεία, αφού στηρίζουν τα παραγωγικά ιχθυοαποθέματα, αλλά και για τον τουρισμό, επειδή αποτρέπουν τη διάβρωση των παραλιών με το βαθύ ρίζωμά τους», τονίζει η κ. Μήλιου.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν, ταυτόχρονα, πως τα παράκτια οικοσυστήματα εμφανίζουν μια πλούσια βιοποικιλότητα, με σημαντικές, ωστόσο, εκτάσεις ερήμωσης και βιολογικής υποβάθμισης, ως αποτέλεσμα της πολυετούς ανθρωπογενούς παρέμβασης. «Η κατάσταση ευτυχώς είναι ακόμα αναστρέψιμη. Αν εφαρμόσουμε στοχευμένα μέτρα διαχείρισης, μπορούμε να αναμένουμε ανάκαμψη», σημειώνει η υδροβιολόγος του «Αρχιπελάγους».

Οπως σημειώνουν οι ειδικοί, στις τουρκικές ακτές απέναντι από τη Σάμο, λειτουργεί από τη δεκαετία του 60 μια (θαλάσσια και χερσαία) προστατευόμενη περιοχή, που επηρεάζει θετικά και τα δικά μας οικοσυστήματα, ενώ δείχνει πως αν ακολουθήσει και η Ελλάδα αειφορική διαχείριση στην περιοχή μπορεί να πετύχει καλά αποτελέσματα. Η Νομαρχία Σάμου, πάντως, φαίνεται πως... έχει πάρει το μήνυμα και προωθεί στη θαλάσσια περιοχή ευθύνης της ζώνες αειφόρου διαχείρισης με την πόντιση τεχνητών υφάλων πολλαπλασιασμού των ιχθυοαποθεμάτων, καθώς και υφάλων ανάσχεσης των συρόμενων αλιευτικών εργαλείων.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Μειώνεται ανησυχητικά ο αριθμός των ρινοδέλφινων

Η ομάδα των Κοινών Δελφινιών του ανατολικού Αιγαίου αποτελεί μία από τις τελευταίες ομάδες του είδους σε ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο, γι αυτό και βρίσκεται υπό τη συνεχή παρακολούθηση του «Αρχιπελάγους». «Είναι μια υγιής ομάδα που δεν έχει δείξει σημάδια μείωσης. Αυτό δεν σημαίνει πως εφησυχάζουμε. Για να μπορέσει να αναπτυχθεί χρειάζονται μέτρα διαχείρισης της αλιείας» τονίζει η κ. Μήλιου.

Ο πληθυσμός των ρινοδέλφινων, από την άλλη, έχει υποστεί σημαντική μείωση τα τελευταία χρόνια, γεγονός που οφείλεται κυρίως σε ανθρωπογενείς παράγοντες. «Μέχρι πρόσφατα πιστεύαμε πως τα ρινοδέλφινα είναι άφθονα στο Αιγαίο. Τώρα διαπιστώνουμε πως οι πληθυσμοί τους μειώνονται. Κι όσο μειώνονται οι ομάδες τους, τόσο θα αυξάνονται οι ζημιές στα αλιευτικά εργαλεία», σημειώνει ο διευθυντής του «Αρχιπελάγους» Θοδωρής Τσιμπίδης κι εξηγεί: «Οι ομάδες των δελφινιών ακροβολίζονται και κοπαδιάζουν τα ψάρια κυνηγώντας την τροφή τους. Αν δεν υπάρχει πολυπληθής ομάδα σε μια περιοχή, δεν είναι εύκολο να πραγματοποιηθεί αυτή η διαδικασία κι έτσι τα δελφίνια -ζώα με ανεπτυγμένη νοημοσύνη- αναπτύσσουν άλλες μεθόδους κυνηγιού. Μια από αυτές είναι να οδηγούν τα ψάρια στα δίχτυα των ψαράδων και να τα τρώνε από εκεί προκαλώντας ταυτόχρονα ζημιές».

ΕΦΥΓΑΝ ΚΑΙ ΤΑ ΦΛΑΜΙΝΓΚΟ

Εκτεταμένη είναι η υποβάθμιση του υγρότοπου των Αλυκών στη Σάμο. Οι πολυετείς ανθρωπογενείς παρεμβάσεις (διάνοιξη δρόμων και άλλων έργων) έχουν τροποποιήσει άρδην την υδροδυναμική του νερού, γεγονός που έχει προκαλέσει την πλήρη ερήμωση των Αλυκών για περίπου έξι μήνες τον χρόνο από προστατευόμενα μεταναστευτικά πτηνά, που επέλεγαν την περιοχή ως μεταναστευτική δίοδο και τόπο αναπαραγωγής. Από το 2002 και έπειτα δεν έχει καταγραφεί αναπαραγωγή φοινικόπτερων (φλαμίνγκο) στην περιοχή.

πηγή